Đệ Tử Quy Chương III: “Chớ Qua Loa”
Contents
Đệ Tử Quy Chương III: “Chớ Qua Loa”. “Vật khinh lược” (chớ qua loa). “Khinh” nghĩa là xem thường, “lược” nghĩa là lơ là. Khi chúng ta xem thường, lơ là đối với một việc nào đó thì trong tâm đã mất đi sự cung kính, mất đi sự cẩn thận.
3.10 Kinh văn – Đệ Tử Quy
“Sự vật mang, mang đa thố. Vật úy nan, vật khinh lược”.
“Chớ làm vội, vội sai nhiều. Không sợ khó, chớ qua loa”.
(Tiếp theo phần trước)
3.10.3 “Chớ qua loa” – Đệ Tử Quy
“Vật khinh lược” (chớ qua loa). “Khinh” nghĩa là xem thường, “lược” nghĩa là lơ là. Khi chúng ta xem thường, lơ là đối với một việc nào đó thì trong tâm đã mất đi sự cung kính, mất đi sự cẩn thận. Những công việc nào chúng ta dễ lơ là, dễ xem thường vậy? Ví dụ như hôm nay chúng ta muốn tặng quà cho người khác, mặc dù là tặng quà cho người khác chúng ta cũng phải giữ cái tâm cung kính.
Thời xưa có một bài văn viết là có một người thấy rất nhiều người đang bị đói liền mang thức ăn cho họ ăn. Ông ấy đã buột miệng nói rằng: “Này, đến đây, đến đây mà ăn đi!”. Có một người trong số đó nói: “Không ăn đồ bố thí đó! Thái độ của ông như vậy cơ bản không xem chúng tôi là con người”. Họ thà đói chết chứ không ăn. Vì vậy, thái độ của chúng ta sẽ ảnh hưởng đến sự cảm nhận của người khác. Dù hôm nay chúng ta bố thí hay đem cho người khác thì cũng không nên quên sự cung kính, sự cẩn thận của chúng ta. Thật sự người nhận là ruộng phước để cho chúng ta gieo trồng, để chúng ta tích đức, chúng ta phải cảm ơn họ.
Khi tôi giảng ở Hải Khẩu hơn 100 buổi, có những cụ bà hơn bảy mươi tuổi vẫn thường đến nghe tôi giảng. Tôi hoài nghi là các cụ ấy nghe có hiểu hay không, bởi vì các cụ chỉ biết tiếng Hải Nam. Nhưng rất kỳ lạ, tôi thấy các cụ ấy ngồi ở phía sau thường hay cười. Nhiều cụ cảm thấy những gì chúng tôi giảng đều có ích cho những người ở nơi này. Tôi liền nói với các thầy cô giáo rằng: “Chúng ta phải cảm ơn những người ngồi bên dưới nghe giảng. Họ chính là đang thành tựu cho chúng ta, bởi vì ánh mắt của những vị bằng hữu này đều vô cùng trìu mến, vô cùng nhân từ”. Giả như quý vị ngồi bên dưới nét mặt rất khó coi, thì có thể tôi không giảng được nữa. Có nhiều người như vậy đã cho chúng ta cơ hội thì chúng ta mới trưởng thành được. Vì vậy, những người giảng bài, giảng Kinh cũng phải luôn luôn cảm ơn, luôn luôn khiêm tốn. Mặc dù chúng ta là người đem cho nhưng cũng đừng quên phải giữ cho tốt cái tâm này. Nếu không, khi tâm không còn cung kính thì sẽ cống cao ngã mạn, đạo nghiệp cũng sẽ bị hủy hoại mất.
Về phương diện ăn uống, thậm chí là phương diện vật chất, ví dụ chúng ta muốn quyên góp quần áo cho người khác, tặng quần áo cho người khác thì có thể mang quần áo bẩn tặng cho không? Tặng đồ cho người khác phải có thành ý. Trước tiên phải giặt sạch sẽ. Tôi nhớ khi tôi tặng chiếc xe cho người bạn, cha tôi liền dặn dò: “Tặng đồ cho người khác nhất định phải khiến cho người khác nhận một cách vui vẻ”. Nhưng thông thường chúng ta không chú ý sẽ nghĩ: “Tôi tặng cho anh ấy thì anh ấy lẽ ra phải hài lòng chứ!”. Có phải vậy không? Thường thì chúng ta có ý niệm xem thường, lơ là như vậy. Có thể quý vị vốn có ý tốt, muốn tặng đồ, nhưng có khi vì đồ vật này mà xảy ra rất nhiều tình huống, đến lúc đó có thể trong lòng người nhận không được thoải mái. Vì vậy, tôi nghe theo lời dạy của cha tôi, tôi liền kiểm tra lại, sau đó thì phát hiện hộp số đã dùng hơn mười năm rồi nên rất khó sử dụng. Mặc dù tặng lại xe cho người bạn, nhưng đến lúc người bạn đó chạy xe thì sẽ rất khó khăn. Vốn là việc tốt, nhưng đến lúc đó có thể sẽ khiến cho anh ấy sinh ra nhiều phiền não, sau đó lại phải đi sửa tốn rất nhiều tiền trong khi anh ấy rất khó khăn về kinh tế.
Vì vậy chúng ta phải luôn luôn nghĩ thay cho người khác, cho dù tặng quà cho người khác cũng phải để ý đến cảm nhận của họ. Do đó, sửa xe xong tôi mới đem chiếc xe tặng cho người bạn. Anh ấy lái xe được một, hai tuần thì gọi điện nói với tôi là chiếc xe này tuy đã sử dụng hơn mười năm rồi nhưng rất dễ lái. Sau đó không lâu, người bạn này của tôi có con. Quý vị có con nhỏ mà đi xe máy thì sẽ rất nguy hiểm. Người bạn này kết bạn với tôi đã hơn hai mươi năm, bạn gái anh ấy chính là người đã giới thiệu thầy giáo của cô ấy cho tôi. Vì vậy quý vị xem, nhân duyên giữa người với người càng lúc càng thù thắng, chỉ cần chúng ta dùng tâm để làm, dùng tâm để cống hiến.
Ví dụ như bạn bè đến nhà chơi, chúng ta cũng phải “chớ qua loa”. Trước tiên phải tưởng tượng, giả như anh ấy đến nhà mình chơi thì sẽ cần dùng những đồ dùng hằng ngày gì. Cho dù anh ấy có mang theo hay không, chúng ta cũng phải chuẩn bị, bởi vì con người làm sao tránh khỏi việc quên cái này, quên cái kia. Nếu anh ấy quên mang theo khăn nhưng lại ngại không nói với quý vị, có thể khi tắm xong lau mình chưa khô đã mặc quần áo vào thì không chừng sẽ bị cảm lạnh. Vì vậy chúng ta phải thường xuyên nghĩ cho bạn bè, để họ cảm giác như đang ở nhà của mình, tin rằng tình bạn của quý vị sẽ càng ngày càng gắn bó, càng lâu dài hơn.

Khi ở Úc tôi đã đảm nhiệm chức tổ trưởng phòng ngủ tập thể, quản lý vật dụng sinh hoạt, nên tôi cũng thường xuyên đến nhà vệ sinh xem giấy vệ sinh còn đủ dùng hay không, khi thời tiết thay đổi thì tôi đi kiểm tra xem có đủ chăn mền không. Chúng ta cống hiến từng chút từng chút một, chắc chắn sẽ khiến trong lòng bạn bè rất ấm áp, rất vui vẻ. Vì vậy về phương diện ăn mặc, đi lại, chúng ta cũng phải tận tâm tận lực chăm sóc, lo lắng. Đây gọi là “chớ qua loa”.
Về phương diện giáo dục con cái, ví dụ chúng ta bảo con cái lau nhà, sau khi chúng lau xong cần phải làm động tác gì? Con cái thường có tâm lý: “Bảo mình làm thì mình làm đại cho rồi, còn phải tranh thủ đi xem phim hoạt hình”. Có khả năng này không? Lần đầu tiên con cái đồng ý làm việc cho quý vị, thái độ của chúng là ứng phó, làm qua loa. Nếu quý vị không điều chỉnh chúng thì sau này chúng sẽ qua loa, tắc trách. Con cái làm việc có trách nhiệm hay không, có cẩn thận hay không cũng cần phụ huynh nhẫn nại theo dõi chúng.
Lần đầu tiên để con cái lau phòng khách, quý vị nhất định phải kiểm tra xem ở các góc phòng chúng lau có sạch không. Giả như ở trong góc kín vẫn còn dơ bẩn thì chứng tỏ chúng đã làm qua loa. Ngoài việc làm qua loa ra, chúng làm việc có đầu không có đuôi. Làm xong việc thì nên kết thúc như thế nào? Nên mời cha mẹ đến kiểm tra, mời cấp trên đến xác nhận. Nếu không thì chúng sẽ nghĩ: “Mình làm như vậy có lẽ cũng không tệ lắm!”, nhưng có thể so với tiêu chuẩn của cấp trên và tiêu chuẩn của cha mẹ thì vẫn còn kém xa. Đây cũng là tinh thần chịu trách nhiệm. Vì vậy người cha vừa nhìn thấy chưa được thì lập tức phải chỉnh sửa: “Qua đây, hôm nay con vất vả quá, lau nhà cũng không tệ”. Chúng ta ai cũng đều thích nghe lời khích lệ. Trước tiên thì động viên, sau đó nói với chúng: “Ở các góc phòng này nếu như con lau kỹ hơn một chút thì cũng không phải là việc dễ. Khi cha bằng tuổi con chắc chắn làm việc này không được tốt như con”. Nên khen chúng một chút. “Lần sau cha giao con làm việc gì, làm xong thì con nhất định phải báo cho cha biết để cha kiểm tra, sau đó con mới có thể đi làm công việc của con”. Vì vậy hãy để cho con cái đối với mọi người, mọi việc, mọi vật đều phải biết cung kính, cẩn thận.
Tôi đã từng ở nhà của cô Dương nửa năm. Cô rất quan tâm tôi, cũng rất tinh tế. Trong thời gian đó, sợ tôi không có tiền tiêu nên cô đặt một túi tiền trên tủ lạnh, bên trong có một ít tiền. Cô nói một câu: “Không có tiền thì cứ lấy nhé!”. Tôi có thể cảm nhận được vị trưởng bối này lúc nào cũng nghĩ cho người khác, sợ tôi không có tiền sẽ rất khó chịu, cũng không tiện mở lời, liền làm một cách khéo léo để tôi có thể thuận tiện dễ dàng giải quyết vấn đề. Đương nhiên là tôi không lấy, bởi vì tôi ở nhà của cô hơn một tháng thì đến trường dạy học nên đã có tiền rồi. Tuy tôi không có tiền, nhưng khi cần tiền thì tôi vẫn có cơ hội để có được.
Ngoài ra, khi tôi sống cùng với chú Lư cũng cảm nhận được chú luôn luôn cung kính người khác, không ngạo mạn. Tôi nhớ khi ở Úc trở về, chú Lư có đến Đài Trung thăm tôi, còn mang theo một hộp khoai Nưa (Konjac) hữu cơ, khoai Nưa đường đen. Mặc dù tôi là hàng con cháu của chú, nhưng chú rất khách sáo đối với tôi, tuyệt đối không có thái độ của một bậc trưởng bối hay bề trên. Chú mua khoai Nưa đường đen này cho tôi là do tình cờ trước đây chú có nghe tôi suýt nữa là đi theo ngành thực phẩm hữu cơ, nên khi chú nhìn thấy khoai Nưa đường đen này thì lập tức nghĩ đến tôi. Chú Lư khi tiếp xúc với người khác đều rất tinh tế, đều biết được sở thích cũng như nhu cầu của người khác, chỉ cần có cơ hội thì nhất định chú sẽ giúp đỡ.
Chú cũng dạy dỗ thế hệ con cháu chúng tôi rằng: “Chúng ta nên có những hành động nhằm giảm bớt sự lo lắng cho người khác”. Chú cũng dặn dò, ví dụ buổi tối từ nhà bạn bè về, khi về đến nhà nhất định phải gọi điện báo cho bạn bè mình biết là “tôi đã về đến nhà rồi, bạn đừng lo lắng nhé!”. Vì vậy, luôn đứng trên góc độ của đối phương để giảm đi sự lo lắng cho đối phương. Chúng ta là con cái càng phải nên như vậy. Ví dụ buổi tối rời khỏi nhà cha mẹ trở về nhà mình, khi về đến nhà rồi thì nhớ gọi điện cho cha mẹ, cho người thân, không nên để họ lo lắng cho chúng ta nhiều. Những việc nhỏ nhặt cũng phải “chớ qua loa”.
Tôi thường đi máy bay và cũng thường đi cùng với cô Dương. Cô Dương có một thói quen là trước khi lên máy bay là cô nhất định phải xác nhận xem máy bay khởi hành có đúng giờ không. Còn phải tính thời gian, ví dụ bảy giờ rưỡi máy bay đến thì cô sẽ cộng thêm hai mươi phút hoặc bốn mươi phút vì tuyến bay quốc tế thì thủ tục tương đối lâu, bay trong nước thì tương đối nhanh. Cô sẽ nhờ người đến sân bay đón lúc bảy giờ năm mươi phút, chậm hơn giờ hạ cánh thật sự là hai mươi phút, như vậy sẽ làm cho người khác không phải đợi quá lâu. Khi chúng ta luôn nghĩ cho người khác thì người khác sẽ luôn nghĩ cho chúng ta. Vì vậy “chớ qua loa”.