Đệ Tử Quy Chương I: Việc Tuy Nhỏ, Chớ Tự Làm – Nếu Đã Làm, Thiếu Đạo Con
Contents
Đệ Tử Quy Chương I: Việc Tuy Nhỏ, Chớ Tự Làm – Nếu Đã Làm, Thiếu Đạo Con. Thật sự có rất nhiều việc thiện lớn đều bắt nguồn từ việc thiện nhỏ, rất nhiều việc ác lớn đều được tích lũy từ việc ác nhỏ. Vì vậy, Lưu Bị khuyên con của ông một câu rất quan trọng: “Đừng vì việc thiện nhỏ mà không làm, đừng vì việc ác nhỏ mà làm”.
4. Kinh văn – Đệ Tử Quy
“Sự tuy tiểu, vật thiện vi. Cẩu thiện vi, tử đạo khuy. Vật tuy tiểu, vật tư tàng. Cẩu tư tàng, thân tâm thương”.
“Việc tuy nhỏ, chớ tự làm. Nếu đã làm, thiếu đạo con. Vật tuy nhỏ, chớ cất riêng. Nếu cất riêng, cha mẹ buồn”.
4.1 “Việc tuy nhỏ, chớ tự làm. Nếu đã làm, thiếu đạo con”
Thật sự có rất nhiều việc thiện lớn đều bắt nguồn từ việc thiện nhỏ, rất nhiều việc ác lớn đều được tích lũy từ việc ác nhỏ. Vì vậy, Lưu Bị khuyên con của ông một câu rất quan trọng: “Đừng vì việc thiện nhỏ mà không làm, đừng vì việc ác nhỏ mà làm”. Lời nói, việc làm của con cái trong gia đình quý vị không nên cẩu thả, tùy tiện, bởi vì sau này đi ra ngoài sẽ có khả năng phạm sai lầm lớn.
Đương nhiên muốn cho con cái “chớ tự làm” thì trước tiên phụ huynh chúng ta phải “chớ tự làm”, trước tiên chúng ta phải làm gương cho chúng. Ví dụ như ngồi xem tivi, cha mẹ có được gác chân lên bàn không? Tuy là một việc nhỏ nhưng lại là tấm gương về sự tùy tiện cho con cái.
Chúng tôi nhớ ở Thẩm Quyến có một thầy giáo chở một cháu bé hơn năm tuổi. Khi lái xe gặp đèn đỏ thì thầy liền dừng lại. Cháu bé thấy thầy giáo dừng xe lại liền nói: “Thưa thầy, thầy không cần phải dừng lại ạ. Thầy cứ rẽ phải, sau đó quay ngược lại là được rồi”. Cháu bé học từ đâu vậy? Mẹ của cháu bé là cảnh sát. Vì vậy, “việc tuy nhỏ, chớ tự làm”.
Thầy giáo nghe xong cũng rất nhạy cảm, việc này nhất định phải liên lạc với phụ huynh. Trẻ vẫn chưa phán đoán được đúng sai mà chúng ta đã làm ra tấm gương sai lầm thì rất nguy hại. Thầy giáo nói chuyện cũng rất nghệ thuật. Thầy đến nói chuyện với phụ huynh: “Hôm nay con của quý vị dạy tôi lái xe”.
Mẹ của cháu bé liền cười vì trong lòng đã biết rõ việc gì. Thưa quý vị, chúng ta là phụ huynh không nên biết sai mà vẫn phạm, như vậy thì không tốt. Chúng ta cần phải có sự nhạy cảm với những chi tiết nhỏ, phải làm gương cho con trẻ noi theo. Khi quý vị có thái độ như vậy, đảm bảo quý vị sẽ đột nhiên cảm thấy đức hạnh và tri thức của bản thân ngày càng nâng cao.
Đối với con cái, có rất nhiều chuyện chúng ta cần phải dặn dò, đặc biệt là về mặt an toàn. Những hành động có thể gây nguy hiểm cho tính mạng nhất định phải nhắc nhở nhiều lần. Hơn nữa, có khi không chỉ nhắc nhở một lần, mà phải nhắc đi nhắc lại nhiều lần.
Những phương diện nào cần phải nhắc nhở?
Thưa các bậc cha mẹ, phương diện nào cần phải nhắc nhở? Đi qua đường, điều này thứ nhất là an toàn, thứ hai là thái độ tuân thủ phép tắc. Vì vậy, chỉ cần là vấn đề an toàn hoặc vấn đề phép tắc thì tuyệt đối phải tuân thủ.
- Thứ nhất, nhắc nhở về phương diện an toàn.
Thời gian nghỉ đông và nghỉ hè luôn phát sinh những chuyện ngoài ý muốn. Trẻ em chơi đốt pháo gây ra hỏa hoạn, hẹn nhau đi bơi nhưng không “đi phải thưa, về phải trình”. Vì vậy tổ tiên thường nói: “Lạc bất khả cực”, vui quá sẽ sinh đau buồn. Những việc này phải nên căn dặn từ khi trẻ còn nhỏ. Nếu như thường xuyên dặn dò con cái như vậy, thì sự nhạy bén của chúng đối với vấn đề an toàn sẽ rất cao. Thí dụ như khi bưng nước nóng, quý vị phải bảo chúng cẩn thận, như vậy mới có thể giảm nhiều chuyện phát sinh ngoài ý muốn.
Ngoài việc chú ý an toàn cho bản thân, chúng ta cũng nên nhắc nhở con cái những việc gây nguy hiểm cho người khác thì tuyệt đối không nên làm. Khi các cháu có thái độ như vậy thì các cháu sẽ quán chiếu được: “Lời nói, việc làm của mình có gây tổn thương cho ai không?”.

Tôi nhớ có đọc một bài báo nói về một đứa trẻ vì ham đùa giỡn, bạn học của em muốn ngồi xuống ghế, em liền kéo chiếc ghế đó ra. Người bạn không chú ý nên vẫn ngồi xuống, xương sống đập xuống đất rất nghiêm trọng, khiến em tàn phế suốt đời.
Mượn ví dụ này, khi chúng ta có cơ hội giáo dục thì nói với các em học sinh: “Các em xem, một động tác rất nhỏ này đã gây cho người khác nỗi đau lớn như vậy. Có bao nhiêu người đau khổ? Các em xem, người bạn này phải nằm trên giường chịu đựng bao nhiêu năm. Các em hãy tự mình nằm thử xem, các em nằm ba ngày thôi thì toàn thân đã khó chịu rồi.
Không chỉ bạn ấy phải đau khổ mà có người còn đau khổ hơn bạn ấy, đó là cha mẹ của bạn ấy. Mỗi lần nhìn thấy đứa con mình đã nuôi mười mấy năm lại trở thành như vậy, thầy tin rằng đối với cha mẹ là một sự dày vò, là sự tổn thương cả một đời. Không chỉ có cha mẹ quan tâm mà tất cả những người thân yêu thương em đó đều vô cùng đau lòng. Vì vậy, các em xem, một động tác nhỏ đã gây nên nỗi đau cho nhiều người như vậy. Điều này các em tuyệt đối không nên làm”. Vì vậy, “việc tuy nhỏ, chớ tự làm”.
Đây là vấn đề về phương diện an toàn.
- Thứ hai, nhắc nhở về phương diện phép tắc
Chúng ta cũng phải nói các em nhỏ cần phải giữ phép tắc. “Việc tuy nhỏ, chớ tự làm”. Không nên tùy tiện vứt rác. Vứt rác xem ra là một chuyện nhỏ, nhưng khi vứt rác đã trở thành thói quen, nó không chỉ làm mất mặt gia đình, mà còn có thể làm mất thể diện quốc gia.
Tôi cũng đã từng nghe nói khi leo núi, giả như quý vị không biết đường thì leo như thế nào? Đi theo chỗ có rác. Việc này xem ra rất thuận tiện, nhưng chúng ta nghĩ sâu hơn thì đó là hành vi thật đau lòng của con người, không chỉ không biết xấu hổ, mà đối với thiên nhiên cũng không biết bảo vệ. Người của mấy ngàn năm trước có như vậy không? Người của mấy ngàn năm tiếp nhận giáo huấn của Thánh Hiền: “Trời là cha, đất là mẹ”, phải yêu thương mảnh đất đã nuôi lớn chúng ta. Vì vậy, cho dù là việc vứt rác cũng không thể tùy tiện.
Trên mạng internet đã từng đăng ba bản tin.
Thứ nhất là ở Trân Châu Cảng nước Mỹ, trên thùng rác viết một hàng chữ bằng tiếng Trung Quốc: “Xin bỏ rác vào đây!”. Đây là viết cho ai xem?
Thứ hai là ở Hoàng cung của Thái Lan, là điểm du lịch mang tính quốc tế, ở nhà vệ sinh cũng viết một hàng chữ bằng chữ Trung Quốc: “Đi vệ sinh xong xin dội nước!”. Viết cho ai xem vậy? Viết cho người Trung Quốc xem.
Ở Nhà thờ Đức Bà ở Paris cũng viết một hàng chữ Trung Quốc: “Xin đừng nói chuyện lớn tiếng!”. Những việc này đều là chuyện nhỏ: Một là nói chuyện, hai là dội nước nhà vệ sinh, ba là việc vứt rác. Ba việc nhỏ đã trở thành một việc lớn. Việc lớn gì vậy? Người Trung Quốc đã bị những việc làm nhỏ này làm mất mặt trên toàn thế giới.
Chúng ta nói với các cháu bé những việc này, các cháu sẽ nói: “Thưa thầy, hãy xóa nó đi!”. Tôi nói: “Xóa như thế nào?”. Quý vị làm sai, người ta phải nói, quý vị lại đi bịt miệng họ lại, người ta sẽ không nói nữa à? Quý vị bịt miệng được một người, nhưng có bịt được miệng của mọi người không? Không thể. Chúng ta phải cảm thấy xấu hổ, không nên làm mất thể diện quốc gia. Từ bản thân mình phải bắt đầu làm cho tốt, không nên vứt rác bừa bãi, phải giữ gìn vệ sinh nơi công cộng, phải giữ trật tự nơi công cộng.
Thưa quý vị, quý vị đã đến hoàng cung ở Thái Lan chưa? Quý vị rất có phước, đều đã đi. Quý vị đã đến Paris nước Pháp chưa? Tôi tin là đa số người Trung Quốc chưa đi. Người có thể đi là những người như thế nào? Là du học sinh và những người giàu có, địa vị xã hội không thấp. Có thấy người nông dân ở nông thôn đi đến nhà thờ Đức Bà ở nước Pháp chưa? Rất ít. Đều là người có địa vị trong xã hội, người học thức cao, nhưng hành vi biểu hiện ra thì ngay cả những quy phạm của cuộc sống cũng không làm được.
Điều này cho thấy, trình độ học vấn không đại biểu cho việc có giáo dục, có học vấn không có nghĩa là biết làm người. Điều quan trọng nhất của giáo dục chính là hướng dẫn một người thái độ làm việc, làm người đúng đắn. Vì vậy, giả như trong trường không có cách dạy điều này thì giáo dục trong gia đình càng quan trọng hơn.
Trước tiên phải xây dựng nền tảng cho tốt. Thật sự thầy cô giáo ở trường đều dạy rất tận tâm tận lực, nhưng một mình họ phải đối diện với mấy mươi em học sinh, thật sự là không dễ. Duy chỉ có phụ huynh tích cực phối hợp với giáo viên, thì hành vi sinh hoạt của chúng sẽ dễ theo nề nếp.
Vì vậy, về phương diện an toàn và phương diện phép tắc đều phải ghi nhớ “việc tuy nhỏ, chớ tự làm”. “Nếu đã làm, thiếu đạo con”, thế thì trách nhiệm làm con cháu Viêm Hoàng của chúng ta sẽ bị khiếm khuyết.
Lúc còn nhỏ, tôi vô cùng sợ người khác nói mình: “Việc làm này của anh thật không có gia giáo”. Khi nghe đến “thật không có gia giáo” thì cho dù đang làm việc gì cũng lập tức trở nên bớt phóng túng, vì rất sợ hành vi của mình sẽ làm cho cha mẹ xấu hổ. “Thân bị thương, cha mẹ lo; đức tổn thương, cha mẹ tủi”. Vì vậy, lòng hổ thẹn đối với một người vô cùng quan trọng.