Đệ Tử Quy Chương II: Xuất Tắc Đễ (Biểu Hiện Người Em)
Contents
Đệ Tử Quy Chương II: Xuất Tắc Đễ (Biểu Hiện Người Em). “Xuất tắc đễ”, chữ “xuất” này là chỉ khi ra ngoài thì phải học tập “đễ”. “Đễ” là thái độ lễ độ, bao gồm anh nhường em kính, tôn kính người lớn.
CHƯƠNG HAI
XUẤT TẮC ĐỄ (BIỂU HIỆN NGƯỜI EM) – Đệ Tử Quy
“Xuất tắc đễ”, chữ “xuất” này là chỉ khi ra ngoài thì phải học tập “đễ”. “Đễ” là thái độ lễ độ, bao gồm anh nhường em kính, tôn kính người lớn. Bởi vì anh em trong gia đình có thể tương thân tương ái với nhau, có thể đối với nhau có lễ độ thì đương nhiên khi họ ra ngoài giao tiếp với mọi người cũng sẽ mang theo thái độ này để đối nhân xử thế.
Nếu như trong nhà anh em thường hay cãi nhau, không giữ lễ nghĩa, thì khi ra ngoài họ không thể có nề nếp. Vì vậy, muốn nhận biết một người thì trực tiếp vào nhà của họ là có thể nhìn thấy rõ ràng nhất. “Không vào hang cọp sao có thể bắt được cọp”. Rất nhiều hành vi đối nhân xử thế của chúng ta quả thật hình thành từ trong gia đình. Đó là lý do tại vì sao giáo dục gia đình quan trọng như vậy!
Có câu: “Môn đăng hộ đối”. “Môn đăng” là gì? “Hộ đối” là gì? Điều quan trọng nhất là gia giáo và đức hạnh. Hiện nay, “môn đăng hộ đối” là gì vậy? “Là tiền tài”. Sao quý vị đều biết hết vậy? Tôi thì ít kinh nghiệm hơn quý vị. “Đối” sai rồi! Bản chất sai rồi thì kết quả sẽ phiền phức. Cho nên đức hạnh mới là gốc của gia đình, mới là gốc của quốc gia, tuyệt đối không phải tiền tài.
Trong “Hiếu Kinh” có một đoạn giáo huấn rất quan trọng: “Giáo dân thân ái, mạc thiện ư hiếu. Giáo dân lý thuận, mạc thiện ư đễ”. Muốn dạy dỗ nhân dân yêu thương người khác, quan tâm người khác, thì không có gì hiệu quả bằng việc dạy hiếu, “mạc thiện ư hiếu”. Muốn dạy nhân dân có chừng mực, biết tôn kính người khác, “giáo dân lý thuận”, thì không có phương pháp nào tốt hơn là dạy đễ, “mạc thiện ư đễ”.
Vì vậy, “đễ” còn bao gồm giáo huấn về lễ độ. Khổng Phu Tử cũng nói: “Bất học lễ, vô dĩ lập”. Không có lễ độ thì rất có thể không có chỗ đứng trong xã hội.
Trong bài giảng mấy ngày trước, tôi cũng đã báo cáo qua với quý vị, lúc tôi còn nhỏ đã hình thành một thói quen, đó là chỉ cần có người lớn đến nhà, khi tôi nghe thấy tiếng của họ, thì bất kể đang làm việc gì tôi cũng nhất định sẽ đi đến trước mặt họ và nói: “Con chào chú ạ! Con chào dì ạ!”. Nụ cười của quý vị rất giống chú của tôi.
Trẻ nhỏ có lễ phép thì người lớn chắc chắn sẽ rất vui. Khi tôi ngẩng đầu lên, tôi thấy họ rất vui và tôi cũng rất sung sướng. Bởi vì khi một người đang làm việc có đức hạnh, thực ra niềm vui của họ đã xuất phát từ trong nội tâm. Tôi bỗng nhiên cảm nhận được, hóa ra một người có được gặp quý nhân hay không thì từ nhỏ đã quyết định rồi. Quý vị có tin không?

Tôi mở buổi tọa đàm giữa phụ huynh và thầy cô giáo. Tôi nói với họ là: “Con quý vị sau này có được gặp quý nhân hay không, bây giờ tôi có thể đoán được”. Họ đều tròn mắt nhìn tôi. Bởi vì người hiện nay rất thực tế, khi nhắc đến con cái có thể gặp quý nhân là họ rất chú tâm. Con cái có lễ phép thì đi đến đâu cũng sẽ được mọi người yêu mến.
Ngược lại, nếu như con cái không có lễ phép thì không những không thể gặp được quý nhân, không được nhiều sự trợ giúp, mà trong lời nói, hành vi còn có thể tạo thành rất nhiều sự cản trở. Chúng cảm thấy rất kỳ lạ là “tại sao người ta nhìn mình cảm thấy chướng mắt”, và bản thân chúng cũng không biết tại sao. Cho nên, lễ phép rất quan trọng.
Quý vị bằng hữu! Lễ phép quan trọng như vậy nên chúng ta phải dạy từ khi nào? Tôi cũng hỏi các phụ huynh rằng: “Thi được thêm hai điểm quan trọng hay là dạy các em thái độ làm người, làm việc quan trọng?”. Họ trả lời là “làm người, làm việc quan trọng”. Phụ huynh đều cảm thấy là làm người, làm việc quan trọng, nhưng phần lớn họ mất thời gian vào điểm số của con cái. Việc quan trọng thì không thể trì hoãn nữa! Trì hoãn nữa, khi các em lớn thì thói quen đã trở thành tự nhiên.
Vì thế, rất nhiều việc không thể trì hoãn được. Tôi chưa có con nhưng cũng sốt ruột thay cho quý vị. Chúng ta nhất định phải xem trọng những đức hạnh quan trọng có sự ảnh hưởng đối với cả đời của trẻ, như thế trẻ sẽ nhận được nhiều sự trợ giúp.
Chúng ta hãy suy nghĩ xem, nếu như giao tiếp giữa con người với nhau không có lễ phép, thì sẽ xuất hiện những tình huống gì? Ví dụ lần trước tôi leo lên Vạn lý Trường Thành, trên đó có ghi: “Không lên Trường Thành không phải là hảo hán”. Cho nên muốn làm hảo hán thì hãy leo lên Vạn lý Trường Thành. Trên Vạn lý Trường Thành có những ô cửa chỉ có thể vừa cho một người ở phía kia đi lại và một người chúng tôi phía bên này đi qua.
Nhưng ở ngay chỗ ô cửa này có rất nhiều người không giữ nề nếp, đi chen vào đường phía bên đối diện. Kết quả là tất cả mọi người bị tắc ở ô cửa này. Các vị thầy của trung tâm chúng tôi thấy vậy biết là không được rồi, bởi vì người phía sau không biết được tình hình ở đây, nên họ vẫn cứ chen lên tiếp, phía bên kia cũng cứ chen lên, đến lúc đó có thể sẽ xảy ra vấn đề. Thầy giáo của chúng tôi lập tức đứng ra bắt đầu phân luồng giao thông, yêu cầu những người đó phải xếp hàng.
Những người đó nghĩ rằng chúng tôi là ban quản lý Vạn lý Trường Thành. Vì thế, có những lúc chúng ta cần phải đứng ra thì vẫn phải đứng ra liền, nếu không tình hình có thể sẽ như thế nào? Đến khi xảy ra vấn đề, các vị muốn làm cũng không thể làm được.
Do đó, nắm bắt thời cơ là điều rất quan trọng. Sau nỗ lực của chúng tôi thì việc đi lại trên Vạn lý Trường Thành đã lưu thông tốt. Cho nên, giữa con người với nhau mà không có lễ thì dễ sinh ra tự tư tự lợi và có khả năng sẽ xảy ra xung đột.
Vừa rồi tôi đến núi Thiên Mục ở Hàng Châu giảng dạy năm ngày. Lúc chúng tôi lên núi, phía bên kia có hai chiếc xe chạy theo chiều ngược lại. Chúng tôi nhìn thấy liền chủ động tránh sát vào lề, nhường cho họ chạy trước. Chúng tôi nhìn thấy người trên chiếc xe thứ nhất chạy qua rất vui vẻ, vẫy tay chào. Chúng tôi cũng vẫy tay chào lại.
Khi một người có lễ phép, lịch sự, nhất định sẽ khiến người khác cảm thấy như được tắm trong gió xuân. Biết vui như vậy tại sao không làm? Chúng tôi đợi một lúc vẫn chưa thấy chiếc thứ hai chạy qua, cảm thấy rất khó hiểu, liền phái người đến xem sao. Kết quả chiếc xe thứ hai cũng dừng sang bên đợi chúng tôi đi qua.
Thế là chúng tôi liền cho xe chạy qua, người ngồi trên hai xe đều nở nụ cười rất rạng rỡ. Khi người với người đều lễ kính như vậy thì sẽ cảm thấy vô cùng thoải mái.
Trước khi lên núi, chúng tôi đã khảo sát dân tình, biết được người dân ở Thiên Mục Sơn rất đôn hậu, chất phác. Cho nên, chúng ta từ trong đời sống cũng thường có thể cảm nhận được: Biết lễ phép, biết nhường nhịn thì đường đời mới có thể thuận lợi, mới không đến nỗi bị kẹt xe, bị xung đột. “Giáo dân lý thuận, mạc thiện ư đễ” (dạy dân chúng tôn trọng lễ tiết, không gì hơn việc dạy họ đạo nhường nhịn). Chúng ta từ trong gia đình hãy thực tiễn tình hữu ái, thực tiễn lễ phép.